«Είμαστε κομμάτι της γης, και η γη είναι κομμάτι του εαυτού μας»

της Βασιλικής Κατριβάνου

«Πώς μπορείτε να αγοράζετε ή να πουλάτε τον ουρανό – τη ζεστασιά της γης; Η δροσιά του αγέρα ή το άφρισμα του νερού δεν μας ανήκουν. Πώς μπορείτε να τα αγοράσετε από μας; Είμαστε τμήμα της γης, και η γη είναι τμήμα του εαυτού μας. Κάθε αστραφτερή πευκοβελόνα, κάθε αμμούδα στις ακρογιαλιές, κάθε θολούρα στο σκοτεινό δάσος, κάθε ξέφωτο και κάθε ζουζούνι που ζουζουνίζει είναι, στη μνήμη και στην πείρα του λαού μου, ιερό». Το 1855 ο Φράνκλιν Πηρς, δέκατος τέταρτος πρόεδρος των ΗΠΑ, ζητάει από τους Ινδιάνους να πουλήσουν τη γη τους στην αμερικανική κυβέρνηση. Ο αρχηγός των Ινδιάνων Σιατλ του απαντάει με τα παραπάνω λόγια, που μας δίνουν –κι ας ειπώθηκαν ενάμισι αιώνα πριν– έναν θαυμάσιο ορισμό των κοινών αγαθών, αυτών που διεθνώς αποκαλούμε «commons». Ήδη από το ρωμαϊκό δίκαιο, τα commons διακρίνονται τόσο από τα ιδιωτικά όσο και από τα δημόσια ή κρατικά αγαθά, καθότι ανήκουν εξ ορισμού σε όλους και ταυτόχρονα σε κανέναν. Γι’ αυτό οφείλουν να μένουν εκτός εμπορευματικής συναλλαγής, να είναι διαθέσιμα σε όλους ανεξαιρέτως, χωρίς αποκλεισμούς. Ποια είναι αυτά; Ο αέρας, το νερό, το φυσικό περιβάλλον με τη βιοποικιλότητά του.

Τι έρχεται να κάνει ο «Λευκός άνθρωπος»; Η επιστολή του Ινδιάνου αρχηγού συνεχίζει: «Τα μέρη της γης, το ένα με το άλλο, δεν κάνουν για τον Λευκό διαφορά. Είναι ένας ξένος που φτάνει τη νύχτα και παίρνει από τη γη όλα όσα τού χρειάζονται. Η γη δεν είναι αδερφός του, αλλά εχθρός που πρέπει να τον κατακτήσει. Η απληστία του θα καταβροχθίσει τη γη και θ’ αφήσει πίσω του μόνο έρημο».

***

Τι έρχεται να κάνει η κυβέρνηση με το σημερινό νομοσχέδιο, όπως και στο αποσυρθέν –προς το παρόν– νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς; Τα δάση, με το πρόσχημα της προώθησης του δημοσίου συμφέροντος, το οποίο –σε μια αποικιοκρατική λογική– ταυτίζεται με την πάση θυσία διευκόλυνση των «επενδύσεων» χωρίς ελέγχους και περιορισμούς που θεωρούνται «αρχαϊσμοί», παραδίδονται στο μεγάλο κεφάλαιο ως οικόπεδα προς «αξιοποίηση», όπου θα επιτρέπονται σχεδόν τα πάντα. Θα ήταν φαιδρή, αν δεν ήταν εξοργιστική, η προσπάθεια της αιτιολογικής έκθεσης να καλύψει την προφανή αντισυνταγματικότητά του με διατυπώσεις όπως «στην ιεράρχηση των συνταγματικών δικαιωμάτων προηγείται το δικαίωμα στο περιβάλλον μέσα όμως από την συνταγματικά θεμελιωμένη αρχή της στάθμισης κόστους-οφέλους». Και πίσω από αυτές τις «ιεραρχήσεις» και «σταθμίσεις» κρύβεται, δυστυχώς η παραχώρηση των δασών, ως ιδιωτικών οικοπέδων, σε ιδιωτικά συμφέροντα: για να χτιστούν μεγάλα ξενοδοχεία, βιομηχανικές εγκαταστάσεις, γήπεδα, φυλακές, μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων για να εγκατασταθούν μεταλλεία και λατομεία (κι ας καταστρέφουν ολοσχερώς το δάσος, όπως στις Σκουριές), κεραίες, αναμεταδότες και συναφείς εγκαταστάσεις, μαζί με δρόμους πρόσβασης, ακόμα και στους πυρήνες εθνικών δρυμών! και το απίστευτο: επιτρέπεται η χωροθέτηση μεγαϋποδομών (από αεροδρόμια και λιμάνια, μέχρι φράγματα και πετρελαιοπηγές!), για τις οποίες αρκεί η έγκριση του Υπουργού ΠΕΚΑ!

Το δασικό περιβάλλον δεν είναι απλώς «τοπίο», ούτε μπαίνει σε σταθμίσεις κόστους-οφέλους, με ποσοτικά οικονομοτεχνικά κριτήρια. Δεν μπορούμε να το διαχειριζόμαστε με δήθεν «περιβαλλοντικά ισοζύγια», λες και γίνεται «φυτέψουμε» ένα δάσος όπου θελήσουμε ή να «φυτεύουμε» εντός του τεχνικές εγκαταστάσεις, ακόμα και μικρές, σαν αυτές να είναι αδιάφορες για τις ευαίσθητες ισορροπίες και λειτουργίες του ως οικοσυστήματος. Στο νομοσχέδιο δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για τους κτηματολογικούς και δασικούς χάρτες, που εκκρεμούν εδώ και δεκαετίες. Δεν υπάρχουν τα εργαλεία που θα έλυναν το τι είναι και τι δεν δάσος, τι είναι δημόσιο και τι ιδιωτικό, επιτρέποντας έναν ορθολογικό συνολικό σχεδιασμό του χώρου.

Αντ’ αυτών, τι έχουμε; Όσον αφορά την ιδιωτική πολεοδόμηση και τους οικοδομικούς συνεταιρισμούς, έχουμε την αναπαραγωγή των χειρότερων πελατειακών πρακτικών που έστησε το ελληνικό κράτος πάνω στο χώρο και την ιδιοκτησία, επιτρέποντας την καταπάτηση δασικών εκτάσεων. Το πλαίσιο αυτό, μάλιστα, θα ευνοήσει συγκεκριμένα συμφέροντα, και όχι τους όποιους «αδικημένους» δικαιούχους στους οποίους πελατειακά απευθύνεστε, καθώς απαιτεί από τους ιδιώτες που θα οικοδομήσουν να πληρώσουν για όλες τις υποδομές του οικισμού. Έχουμε τη νομιμοποίηση μιας σειράς «γκρίζων» πρακτικών που δημιουργούσαν τετελεσμένα σε δασικές εκτάσεις επί δεκαετίες, και το Σύνταγμα του 1975 τις εμπόδιζε. Αναφέρομαι στα δήθεν όρια οικισμών προ του 1923 και στις αμφίβολης νομιμότητας «ιδιοκτησίες» των οικοδομικών συνεταιρισμών, αμφότερα εντός δασικών εκτάσεων. Έχουμε ψηφοθηρικές ρυθμίσεις για ανταλλαγές εκτάσεων: το κράτος θα παραχωρήσει εκτάσεις και δικαίωμα δόμησης σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς για να πάρει πίσω καταπατημένες δασικές εκτάσεις. Θα κάνει δηλαδή ανταλλαγές με δικαιούχους του τίποτα αφού θα είναι είτε καταπατητές είτε θα έχουν αγοράσει από καταπατητές ή με παράνομες μεταβιβάσεις! Έχουμε τις ρυθμίσεις περί «υποστήριξης» εγκαταλελειμμένων, μικρών ή φθινόντων οικισμών που θα καταλήξουν στο να οικοδομηθούν (από ποιους άραγε;), είτε απάτητα δάση και βουνοκορφές (στην περίπτωση των εγκαταλελειμμένων οικισμών), είτε οι περιοχές γύρω από τα μισά χωριά της περιφέρειας (που μπορεί να είναι «μικρά και φθίνοντα»).

Ο καθένας μας, και όλοι μαζί, πρέπει να βρεθούμε στους δρόμους, στα δάση και τα βουνά μας, για να τα προστατεύσουμε. Σκέφτομαι το χωριό του πατέρα μου, το Λιοντάρι, στους πρόποδες του Ταϋγετου, το δάσος στο φαράγγι του Λούσιου ποταμού, τις στιγμές ανάτασης και πραγματικής χαράς που μου δίνει. Δεν θέλω να σκεφτώ resorts, βιομηχανικές εγκαταστάσεις, επεξεργασία αποβλήτων, μεταλλεία και λατομεία, κεραίες και αναμεταδότες. Γιατί, όπως έλεγε κι ο Ινδιάνος αρχηγός, «είμαστε κομμάτι της γης, και η γη είναι κομμάτι του εαυτού μας».

Το κείμενο είναι η ομιλία της Βασιλικής Κατριβάνου στην Ολομέλεια του Β” θερινού τμήματος της Βουλής για το ν/σ «Ρυθμίσεις δασικής νομοθεσίας» (31.7.2014)

http://rednotebook.gr/