Ο πιο περιεκτικός ορισμός που έχω δει έως τώρα για την Εθνική Εταιρεία (1895/96-1899) είναι του δημοσιογράφου, βιογράφου του Βενιζέλου και τελευταίου γραμματέα του, Στέφανου Στεφάνου (1904-1984) και δημοσιεύτηκε στο «Βήμα», 16/3/1927:
«Η Εθνική Εταιρεία υπήρξεν τεράστιος οργανισμός. Η σπουδαιοτέρα των ανευθύνων οργανώσεων από εποχής ιδρύσεως του ελληνικού κράτους.
»Επήγασεν εκ νοσηρού πατριωτισμού. Απέβη κολοσσιαία δύναμις. Κατέστησεν την κυβέρνησιν (Θ. Δηλιγιάννης) υποχείριον των σκοπών της και το Στέμμα (Γεώργιος Α’) αιχμάλωτον των σχεδίων της…».
Σκοπός της, ο εν γένει αλυτρωτισμός: απελευθέρωση ελληνικών πληθυσμών υπόδουλων στους Οθωμανούς και ενσωμάτωση εδαφών. Δεσπόζον τότε ζήτημα το Κρητικό, από κοντά και το Θεσσαλικό/Μακεδονικό.
Παράνομη οργάνωση, μυστική, με ιδρυτική βάση κατώτερους αξιωματικούς στρατού και ναυτικού, με αόρατη ανωτάτη αρχή (απεδείχθη πως ήταν ο Σπυρίδων Λάμπρος, μετέπειτα πρωθυπουργός στην κυβέρνηση Αθηνών, επί Διχασμού). Προπαγάνδισε τις αλυτρωτικές θέσεις της κυρίως από τις εκκλησίες και με συλλαλητήρια. Υποχρέωσε την Ελλάδα σε παρωδία πολέμου, τον Ελληνοτουρκικό του 1897, τον αποκληθέντα και «ατυχή».
Τι «ατυχής», 2.600 άτακτοι, όλοι κι όλοι, εισέβαλαν στη Θεσσαλία ωσεί οπερέτα, ξανάστειλαν την Ελλάδα στα προ του 1878 σύνορα και την υποχρέωσαν σε επανορθώσεις υπέρ των Τούρκων, μέσω δανείων που ξοφλήσαμε το… 1982. Κι αν δεν εκπροσωπούσε τους Βρετανούς στην τριμερή ένας Ιρλανδός φιλέλληνας παντρεμένος με Ελληνίδα, ο Εδουάρδος Λω (να ξέρουμε και σε ποιους οφείλει η Ελλάδα, πέραν της λήθης και της αχαριστίας…), θα πληρώναμε ακόμα…
Αλήθεια, πώς προτείνει η Ιερά Σύνοδος να ονομαστεί η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας; Μπερλίνα; Μακριά γαϊδούρα; Αμπεμπαμπλόμ; Μουτζόκρυφτο; Terra Incognita; Ή μήπως απαγορεύονται τα λατινικά στην Ιερά Σύνοδο λόγω Βατικανού! Αλαλα τα χείλη των ασεβών…